بیوگرافی حکیم خیام نیشابوری | عکسانا

امام غیاث الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری از حکما، ریاضی دانان و شاعران قرن پنجم و  ششم می باشد. دلیل نام گذاری خیام بر وی شغل پدرش بوده است که خیمه دوزی بوده است. خیام از قوه هوشی بسیار بالایی برخوردار بوده است. خیام نیشابوری در جوانی توانسته بود به علوم زیادی از قبیل نجوم، فلسفه، ریاضی و طب دست یابد. خیام در جوانی توانسته است سلطان سنجر را که به آبله گرفتار شده بود، معالجه کند.

خیام نیشابوری درر زمان سلجوقیان می زیسته است.
قلمرو تحت حکومت سلجوقیان از خراسانتا یمن بوده است. خیام به زبان فارسی و عربی شعر
گفته است. مردم خیام نیشابوری را به القابی از قبیل امام، حجه الحق و فیلسوف صدا
می زنند.

اصلاح تقویم کشور

خیام منجمی بود که تقویم ایرانی امروز از
دستاوردهای او به شمار می رود، خیام رساله ای در زمینه چگونگی محاسبه تقویم جلالی
نوشته است.

دوران خیام نیشابوری

در زمان زیست خیام فرقه های مختلف از قبیل سنی و
شیعه، اشعری و معتزلی با یک دیگر بحث ها و مجادلات اصولی زیادی انجام می دادند. در
آن زمان فیلسوفان توسط افراد کم سواد به کافر بودن متهم می شدند. هیچ کس حتا امام
محمد غزالی در آن زمان جرات ابراز نظریات خود را نداشتند. در سیاست نامه خواجه
نظام الملک آمده است که هر مذهبی مخالفان خود را به کفر و انحراف از راه حق می
دانند.

وقایع مهم سیاسی دوران خیام

• سقوط دولت آل بویه
• ظهور باطینان
• جنگ های صلیبی
• قیام دولت سلجوقی

خیام شاعری توانمند

اشعار خیام به دلیل تعصب مردم مخفی مانده بوده و
به جز چند نفر از هم مسلکان و دوستان او که اشعار او را در اختیار داشته اند.

57 رباعی غیر تکراری خیام افکار و شناختن سره از
ناسره را مشخص می کند. شیوه شاعری خیام، طبیعی و به زبان ساده است و شاعری وی به
معنی شاعری متعارف نبوده است. او در اشعار خود با نکته سنجی فلسفه را در قالب شعر
بیان کرده است.

حافظ اولین پیرو خیام

صادق هدایت به این باور است که حافظ اولین پیرو
خیام بوده است. او گفته است حافظ از تشبیهات خیام استفاده زیادی کرده است. حافظ
مانند خیام به روشنی سخن نمی گفته است ولی در مضون اشعار یکی هستند با کمی پوشش
بیشتر

نظر حافظ در مورد بهشت:

باغ فردوس لطیف است ولیکن زینهار      توغنیمت شمر این سایه بید و لب کشت

اما نظر خیام در مورد بهشت بدون پوشش:

گویند بهشت و حور عین خواهد بود    آنجا می ناب و انگبین خواهد بود

گر ما می و معشوقه گزیدیم چه باک؟    چون عاقبت کار چنین خواهد بود

افسانه های در مورد خیام

افسانه های زیادی در مورد خیام وجود دارد، یکی
از این افسانه ها بیان میدارد که خیام می خواست می بنوشد و بادی وزید و کوزه می او
شکست و اون این شعر را گفت

ابریق می مرا شکستی، ربی    بر من در عیش را ببستی، ربی

من می خورم و تو می کنی بد مستی    خاکم به دهن مگر که مستی، ربی

پس از سرودن این شعر خدا روی وی را سیاه کرد، و
خیام پشیمان شد از گفته خویش و چنین سرود:

ناکرده گنه در این جهان کیست بگو!   آن کس که گنه نکرد چون زیست بگو!

من بد کنم و تو بد مکافات دهی   پس فرق میان من و تو چیست بگو!

و خداوند روی خیام را سفید گردانید. هرچند در افسانه بودن اشعار بالا شکی نیست، همچنین در انتساب رباعی بالا به خیام جای شک وجود دارد.

روزی خیام از نزدیکی مدرسه ای می گذشت با
شاگردان خود، عده ای مشغول بردن آجر و مصالح به داخل مدرسه بودنند و چارپایانی
مدام بارهایی از مصالح را به داخل می بردنند . بیرون می آمدند. یکی از چارپایان از
وارد شدن به مدرسه ابا داشت و هیچ کس نمی توانست او را داخل مدرسه کند، خیام که
این منظره را دید در گوش چارپا چیزی گفت و چارپا داخل مدرسه شد. پس از برگشت
شاگردان از خیام پرسیدند داستان چارپا چه بود؟

خیام گفت که آن خر یکی از شاگردان همین مدرسه
بوده است و پس از مردن دوباره به دنیا برگشته و به شکل خر درآمده است ( نظریه
تناسخ ) و می ترسید که وارد مدرسه شود و او را بشناسند. من هم در گوشش این شعر را
خواندم

ای رفته و بازآمده بل هم گشته     نامت
ز میان مردمان گم گشته

ناخن همه جمه آمده و سم گشته    زیشت ز عقب 
در آمده دم گشته

فوت خیام

فوت عمر خیام را در نیشابور در میان سال های 502
الی 505 – 517-520 هجری می دانند. تاریخ وفات وی سال 502 اتفاق افتاده است. مقبره
خیام نیشابوری ، در باغی در نیشابور است که آرامگاه امام زاده محروق در آن است.

آثار حکیم عمر خیام نیشابوری

• رساله ای در مورد جبر و مقابله
• رساله ای در مورد شرح اصول اقلیدس
• رساله ای در طبیعیات
• رساله ای در اختلاف فصل ها و اقلیم ها
• نوروز نامه ( در مورد رسوم و اعیاد ایرانیان به
  ویژه تاریخ و آداب ایرانیان )
• رساله فی براهین البر و المقابله
• رساله تکلیف
• رساله ای در مورد اشکالات مصادرات اقلیدس
• رساله روضه القلوب
• رساله ضیاء العلی
• رساله در صورت و تضاد
• رساله مشکلات ایجاب
• رساله ای در بیان زیگ ملک شاهی
• رساله نضام الملک
• رساله لوازم الا کمنه
• رساله در علوم کلیات
• رساله در جستجوی معنی وجود
• رساله ای در مورد صحت روش هندسی برای خارج سازی
  جذر و کعب
• رساله معراجیه
• عیون الحکمه
• اشعار عربی سروده شده خیام
• ترجمه خطبه ابن سینا
• دیوان رباعیات خیام