بیماری اسکیزوفرنی | علائم و راههای درمان

عـلائــم بـیمــاری اسکیزوفرنی و راههای درمــان آن

اسکیزوفرنی ، یک اختلال روانــی است که معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می شود از مشخصات آن می توان به وهم ، تـوهــم و مشکلات شناختی دیگر اشاره کرد. اسکیزوفرنی اغلب می تواند یک مشکل مادام العمر باشد.

اسکیزوفرنی در میان سنین ۱۶ تا ۳۰ سالگی ،بیشترین آسیب را به خود اختصاص می دهد و علایم در مردان نیز در سن کمتری نسبت به زنان نشان داده میشود در بسیاری از موارد، اختلال به طرز آهسته ای توسعه می یابد که فرد نمی داند ، سالهاست آن را داشته است با این حال، در موارد دیگر، فرد می تواند ناگهان دچار شده و به سرعت پیشرفت کند. اسکیزوفرنی حدود ۱ درصد از بزرگسالان جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. کارشناسان می گویند اسکیزوفرنیا، گاهی جنبه های بـیمــاری های مختلف را در غالب یک بـیمــاری بروز میدهند. عـلائــم، شامل تصورات، تـوهــم و افکار ناخوشایند است و تشخیص اسکیزوفرنی، تنها زمانی رخ می دهد که بـیمــاری دیگری از بین رفته باشد.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی جزو ده بـیمــاری طراز اولی است که در فهرست بـیمــاری‌های جهانی نقش دارند. حقایق مرتبط با این بـیمــاری به این شرح است: بیش از ۲۱ میلیون نفر در سراسر جهان به این بـیمــاری مبتلا هستند. این بـیمــاری قابل‌‌ درمــان است. یک نفر از هر دو نفر مبتلا به اسکیزوفرنی، تحت درمــان نیستند. مراقبت از افــراد مبتلا می‌تواند در سطح جامعه و با مشارکت فعالانه‌ی خـانــواده و جامعه انجام شود.

 

عـلائــم هشداردهنده اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:

– در مدرسه، ضعیف هستند.

– دوستان خود را تغییر می دهند.

– نوسانات خلقی دارند.

– بی نظمی در خوابیدن دارند.

– تنهایی را دوست دارند.

– گاهی خلق و خوی آشفته دارند.

اما تشخیص اسکیزوفرنی بر اساس عـلائــم بالا مشکل است، زیرا بسیاری از نوجوانان که دچار اسکیزوفرنی نیستند، ممکن است عـلائــم بالا را داشته باشند.

 

عـلائــم اسکیزوفرنی چیست؟

نـشانـه های اسکیزوفرنی به سه طبقه‌ی گسترده تقسیم می‌شوند:

نـشانـه های مثبت
نـشانـه های منفی
نـشانـه های شناختی

 

1- عـلائــم مثبت

معمولا این عـلائــم در افــراد رخ نمی دهد . این عـلائــم شامل موارد زیر است:

 

– تـوهــم : این افــراد چیزی را که وجود ندارد می شنوند، می بینند، بو می کشند و احساس می کنند.

تـوهــم شنیدن صدا یکی از عـلائــم شایع می باشد. این صداها ممکن است دستوراتی را بدهند، نظراتی راجع به رفتار فرد بدهند و یا هشدار بدهند که اتفاقی وحشتناک در حال رخ دادن است.

 

– هذیان: عبارتست از باورهای غلط و یا غیرمنطقی فرد، مانند اینکه فـکــر می کند شما یک چهره معروف قدیمی هستید. افــراد دارای این علامت می توانند فـکــر کنند که افــراد دیگر قصد خیانت و یا توطئه بر علیه آنان دارند و می خواهند به آنها صدمه برسانند.

 

– اختلالات تفـکــر : فرد اسکیزوفرنی نمی تواند افکارش را مرتب کند و در نتیجه گفتارش می تواند گیج کننده باشد. در موارد دیگر، فرد ممکن است در وسط یک فـکــر، ناگهان از فـکــر کردن بازایستد و تصور کند این فـکــر می تواند برایش گران تمام شود. دیگر اختلالات تفـکــر، برقراری ارتباط با کلمات نامفهوم می باشد.

اختلالات تفـکــر، شیوه‌های غیرعادی یا ناکارآمد فـکــر کردن هستند. یک شکل از آن، «تفـکــر آشفته» نام دارد. حالتی که در آن، فرد در مرتب کردن افکارش یا برقرار کردن رابطه‌ی منطقی میان آنها، مشکل دارد. در این مواقع، او ممکن است به صورت نامفهوم سخن بگوید، طوری که درک گفته‌هایش سخت باشد. اغلب به این حالت، «سالاد لغت» می‌گویند. شکل دیگر «وقفه‌ی تفـکــر» نامیده می‌شود. حالتی که در آن، فرد ناگهان صحبت خود را با فـکــر کردن به چیزی، قطع می‌کند. وقتی دلیل وقفه‌ی صحبتش را از او ‌بپرسند، ممکن است به یاد نیاورد و بگوید آن فـکــر از ذهنش پریده است. در نهایت، فردی که اختلال تفـکــر دارد، ممکن است کلمات بی‌ معنایی بسازد یا به عبارتی، «واژه‌ سازی» کند.

 

– اختلالات حرکتی : این افــراد دارای عدم هماهنگی می باشند و یا دارای حرکت های تکراری و غیرارادی و رفتار عجیب‌ و غریب می باشند. برخی مواقع افــراد ممکن است بی تحرک و بی توجه باشند.

این اختلالات ممکن است به شکل حرکات هیجانی ظاهر شوند. فردی که اختلال حرکت دارد، ممکن است حرکات خاصی را به دفعات تکرار کند. از سوی دیگر، چنین فردی ممکن است دچار بُهت (یا کاتاتونی) شود. کاتاتونی حالتی است که در آن فرد نه حرکت می‌کند و نه به دیگران واکنش نشان می‌دهد. امروزه، کاتاتونی به ندرت رخ می‌دهد، اما زمانی که درمــانی برای شیزوفرنی وجود نداشت، این حالت بیشتر شایع بود.

 

2- عـلائــم منفی

این عـلائــم مربوط به خصوصیاتی است که وجود دارد، اما فرد دارای نقصان در این خصوصیات می باشد.

نـشانـه های منفی به آشفتگی‌ احساسات و رفتارها مربوط می‌شوند. تشخیص این نـشانـه هـا به عنوان بخشی از اختلال، دشوارتر است و می‌توان آنها را با نـشانـه های افسردگی و حالت‌های دیگر، اشتباه گرفت. این نـشانـه هـا شامل موارد زیر می‌شوند:

یکنواختی احساسی (کاهش ابراز احساسات از طریق حالات چهره یا لحن صدا)
کاهش لذت از زندگی روزمره
مشکل در آغاز و ادامه‌ی فعالیت‌ها
کاهش صحبت کردن
افــرادی که نشـانـه های منفی دارند ممکن است برای کارهای روزمره‌شان به کمک نیاز داشته باشند. آنها ممکن است از بهداشت فردی غفلت کنند.

این ویژگی‌ها سبب می‌شوند که آن‌ها تنبل به نظر بیایند یا تمایلی به کمک کردن به خودشان نداشته باشند؛ اما این مشکلات، نشـانـه هایی هستند که از اسکیزوفرنی نشأت می‌گیرند.

 

3- نشـانـه های شناختی

ادراک عبارت است از فرایند تفـکــر یک فرد.

نشـانـه های شناختی برای بعضی از افــراد نامحسوس است؛ اما برای دیگران، این نشـانـه ها شدیدتر هستند و بیماران ممکن است تغییراتی را در حافظه یا جنبه‌های دیگری از تفـکــرشان مشاهده کنند. تشخیص نشـانـه های شناختی به عنوان بخشی از اختلال، مانند نشـانـه های منفی، ممکن است دشوار باشد. این نـشانـه هـا، اغلب با انجام آزمایش‌های خاصی قابل‌ شناسایی هستند.

برخی مواقع، عـلائــم ادراکی با اسکیزوفرنی تداخل دارد و شغل و جنبه های دیگر زندگی را در سطح پایینی نگه می دارد، از قبیل:

– فقدان عملکرد اجرایی که توانایی جذب و تفسیر اطلاعات و سپس عمل کردن بر اساس اطلاعات را دارد.

– عدم توانایی در اولویت بندی وظایف

– مشکلات در حافظه و دقت (ضعف در توانایی استفاده‌ی فوری از اطلاعات پس از فراگیری آنها)

شناخت ضعیف، بر کار و روابط اجتماعی اثر می‌گذارد و می‌تواند برای افــراد مبتلا به اسکیزوفرنی دردناک باشد.

افــراد مبتلا به این بـیمــاری، این عـلائــم را در اثر بیمار بودن خود نمی دانند.

 

علل بـیمــاری اسکیزوفرنی

کارشناسان معتقدند که عـوامــل متعددی در ایجاد ابتلا به اسکیزوفرنیا دخالت دارند شواهد نشان می دهد که عـوامــل ژنتیکی و محیطی با هم به ایجاد اسکیزوفرنی هم قدم می شوند. این وضعیت یک عنصر به ارث برده دارد ، اما محرک های محیطی نیز بطور قابل توجهی بر آن تاثیر می گذارند در زیر، لیستی از عـوامــلی است که بنظر می رسد در ایجاد اسکیزوفرنی کمک کننده است.

 

ارثی ژنتیکی

اگر هیچ سابقه اسکیزوفرنی ،در یک خـانــواده وجود نداشته باشد، شانس توسعه آن کمتر از ۱ درصد است با این حال، اگر والدین تشخیص داده شوند، این خطر تا ۱۰ درصد افزایش می یابد .

 

عدم تعادل شیمیایی در مغز

کارشناسان بر این باورند، که عدم تعادل دوپامین، انتقال دهنده عصبی، در شروع اسکیزوفرنیا دخیل است دیگر انتقال دهنده های عصبی، مانند؛ سروتونین، نیز ممکن است درگیر باشد.

 

روابط خانوادگی

شواهدی وجود ندارد که اثبات کند یا حتی نشان دهد که روابط خانوادگی ممکن است باعث اسکیزوفرنی شود، اما برخی از بیماران مبتلا به این بـیمــاری معتقدند که تنش خانوادگی موجب عود می شود.

 

فاکتورهای محیطی

اگر چه هیچ اثبات قطعی وجود ندارد، بسیاری از ضربه و آسیب های احتمالی قبل از تولد و عفونت های ویروسی ممکن است به توسعه بـیمــاری منجر شود تجربیات استرسی، اغلب پیش از ظهور اسکیزوفرنی پیش می آید. قبل از اینکه عـلائــم حاد آشکار شود، افــراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا بد اخلاق ، عصبی و نا متمرکز می شوند این می تواند، به مشکلاتی در روابط، طلاق و بیکاری بیانجامد. این عـوامــل اغلب برای شروع بـیمــاری دخیل هستند، در حالی که در واقع این عـوامــل به نظر نمی رسند که بتوانند باعث بحران شوند بنابراین، بسیار دشوار است، بدانید که آیا اسکیزوفرنی باعث ایجاد استرس شده و یا به عنوان یک نتیجه از آنها رخ داده است.

 

مواد مخدری که سبب به وجود آمدن اسکیزوفرنی می شوند

ماری جوانا و LSD به عنوان عودکننده ی بـیمــاری اسکیزوفرنی شناخته شده اند علاوه بر این، استفاده از حشیش برای افــراد ممکن است باعث ابتلا به مراحل اولیه ی بـیمــاری روانــی، مانند اسکیزوفرنی شوند برخی محققان معتقدند :داروهای تجویزی خاص، مانند استروئید ها و محرک ها باعث به وجود آمدن روان پریشی می شوند.

 

درمــان اسکیزوفرنی

به دلیل سیر مزمن و پیشرونده بیماری اسکیزوفرنی در صورت تشخیص، هر چه سریع‌تر درمــان باید آغاز شود.
تشخیص معمولا با انجام آزمایشات خونی، مصاحبه بالینی دقیق، انجام اسکن‌های مغزی (جهت بررسی آسیب های مغزی)، انجام می‌گیرد. در کنار این اقدامات مراجعه به روانشناس نیز برای تثبیت درمــان لازم می باشد.
نکته: آزمایشات خونی صرفا جهت مشخص شدن عامل بیرونی مانند مواد مخدر صورت می گیرد.

 

درمــان دارویی اسکیزوفرنی

داروهایی که در این بـیمــاری استفاده می شود، داروهای ضد روان پریشی است که عـلائــم روانــی را در فرد مبتلا کاهش می دهد. به دلیل نوسانات شدید خلقی که در بـیمــاری اسکیزوفرنی وجود دارد بیمار نیاز دارد داروهای تثبیت کننده خلق نیز مصرف کند. که مصرف دارو زیر نظر روان پزشک میسر است و به هیچ عنوان داروی سر خود نباید مصرف شود.
گاهی از داروهای ضدافسردگی و ترکیب با داروهای فوق نیز استفاده می شود که باید قطعا تحت نظر روان پزشک مصرف گردد. کلورپرومازین- هالوپریدول- پرفنازین- فلوفنازین- تریفلوپرازین- پیموزاید داروهایی هستند که توسط روانپزشک تجویز می شود.
دارو درمــانی نشانه های به اصطلاح القایی یا مثبت را درمــان می کند.

 

درمــان های روان شناختی اسکیزوفرنی
اگر چه درمــان دارویی از درمــان های اصلی است، اما باید توجه کنید که درمــان های روان شناختی در کنار آن از اهمیت زیادی برخوردار است. شما حتی با دریافت مشاوره تلفنی نیز می توانید برای شروع درمــان اقدام کنید. در ادامه به انواع روش های درمــان روان شناختی این بـیمــاری اشاره می‌کنیم.

 

درمــان شناختی رفتاری اسکیزوفرنی
درمــان شناختی رفتاری یکی از روش های درمــان اسکیزوفرنی است که بیشتر به نظم دهی فـکــری اسکیزوفرنی کمک می کند. برای بیماران اسکیزوفرنی برای سازگار شدن با محیط اطرافشان، این روش درمــانی انجام می شود. درمــان شناختی رفتاری برای افکار مختل شده و گسستگی افکار فرد اسکیزوفرن را هدف درمــان قرار دهد.

 

شوک الکتریکی

در درمــان شوک الکتریکی (E.C.T) با وارد کردن امواج الکتریکی به مغز بیمار در کمتر از یک ثانیه سعی در برگرداندن فعالیت مغز به حالت عادی دارند. شوک الکتریکی در مراکز مخصوص درمــان بیماران روانــی و تحت نظر روانپزشک انجام می شود. این درمــان یکی از قدیمی ترین و موثرترین درمــان های اسکیزوفرنی می باشد. از شوک الکتریکی برای درمــان افسردگی اساسی نیز استفاده می شود.

 

خـانــواده درمــانی

با توجه به اینکه محیط خـانــواده عامل مهمی در تشدید عـلائــم و حتی به وجود آمدن بـیمــاری اسکیزوفرنی است، باید خـانــواده بیمار نیز در فراند درمــان قرار بگیرند. خـانــواده درمــانی در مورد بـیمــاری اسکیزوفرنی شامل آموزش و حمایت های خانوادگی می شود. معمولا خـانــواده درمــانی برای بـیمــاری اسکیزوفرنی روند طولانی تری دارد که نیازمند صبر و حوصله است. خـانــواده درمــانی در درمــان اسکیزوفرنی بیشتر به کاهش انزوا و در خودماندگی های رایج بـیمــاری اسکیزوفرنی کمک می کند. این روش درمــان عـلائــم و همچنین تعداد دفعات مراجعه بیمار به بیمارستان را کاهش می دهد .

 

گفتار درمــانی اسکیزوفرنی
اگر چه درمــان های روانــی و مصرف دارو اصل اساسی در درمــان اسکیزوفرنی است، اما گفتار درمــانی یک درمــان مکمل محسوب می شود. زیرا بیماران اسکیزوفرنی اغلب در برقراری ارتباط صحیح کلامی مشکل دارند و از نظر گفتاری نمی توانند ارتباط خوبی بین مفاهیم برقرار کنند. در نتیجه از آن ها عبارات و گاهی جملاتی به زبان می آید که هیچ معنا و مفهومی ندارد. به همین دلیل گفتاردرمــانی به عنوان یک درمــان مکمل پیشنهاد می شود.

 

درمــان های روان شناختی گفتگو محور اسکیزوفرنی
درمــان روانکاوی نیز جزء درمــان های روان شناختی است که در آن گفتار اهمیت ویژه ای دارد. در درمــان اسکیزوفرنی روش های درمــانی روان شناسی که گفتگو محور است می تواند اثر بخش باشد. رفتار درمــانی نیز با هدف قرار دادن رفتار قابل مشاهده سعی در کاهش عـلائــم این بـیمــاری دارد. رفتار درمــانی صرفا بر روی رفتار نامناسب و کاهش آن و جایگزینی با رفتار مناسب تمرکز دارد.
هیچ کدام از درمــان های فوق به خودی خود کارساز نیست. فرد باید دوره ای مشخص را دارو مصرف کند. به طوری که نشانه های مثبت شخص کاهش یابد و از بین برود. سپس به درمــان های روانشناختی و اصلاح رفتار و گفتار و… پرداخت. البته در صورت کاهش محسوس در عـلائــمی مثل تـوهــم و هذیان می توان درمــان همزمان انجام داد.

 

اسکیزوفرنی و خودکشی

افکار و رفتارهای خودکشی‌گرایانه میان اسکیزوفرن‌ها بسیار شایع است. اسکیزوفرن‌ها نسبت به افــرادی که بـیمــاری روانــی ندارند، زودتر می‌میرند. دلیل آن تا حدی به خاطر خودکشی میان آن‌ها است.

پیش‌بینی اینکه احتمال خودکشی کدام اسکیزوفرن‌ها بیشتر است، آسان نیست. اما درمــان جدی هرگونه نشـانـهی افسرده‌ کننده و سوءمصرف مواد مخدر، ممکن است ریسک خودکشی را پایین بیاورد. افــرادی که داروهای ضد روان‌پریشی را طبق دستور پزشک مصرف می‌کنند، نسبت به کسانی که مصرف داروهای‌ شان را جدی نمی‌گیرند، کمتر مرتکب خودکشی می‌شوند.